76 lat temu skończyła się II wojna światowa. Polska i Stargard w obliczu okupacji

Kazimierz Kiełtyka jest sekretarzem Zarządu Oddziału Związku Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej w Stargardzie.

Poniżej opracowanie pana Kazimierza

8 maja 2021r. - 76 rocznica zakończenia II wojny światowej w Europie, która określana jest jako najbardziej niszczycielska, krwawa i ludobójcza. Przy tej okazji warto uzmysłowić i przypomnieć rozmiar strat ludzkich i zniszczeń materialnych dokonanych na Narodzie Polskim i Państwie.

Dla Polaków wojna trwała 2078 dni

Polska i Naród została poddana eksterminacyjnej polityce III Rzeszy obliczonej na biologiczną zagładę narodu, na jego materialne i kulturowe wyniszczenie. 22.08.1939 r. na odprawie z dowódcami Wehrmachtu Hitler powiedział: „ Na Wschodzie umieściłem oddziały SS Totenkopf, dając im rozkaz nieugiętego i bezlitosnego zabijania wszystkich mężczyzn, kobiet i dzieci polskiej rasy i języka. Tylko w ten sposób zdobędziemy potrzebne nam tereny. Naszą siłą jest szybkość i brutalność. Celem wojny nie jest osiągnięcie jakiejś linii geograficznej, ale fizyczna eksterminacja wrogów”.

Polacy codziennie tracili życie w indywidualnych i masowych egzekucjach dokonywanych przez Wehrmacht, Gestapo, SS, Einsatzgruppen, Selbstschutz, Schutzpolizei. Wg szacunków Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce przeciętna strata na dobę wynosiła 2900 obywateli polskich co daje ok. 50 tys. zbrodni w ok. 20 000 miejsc.

Dodać też należy, że Polacy w liczbie 2 841 500 osób (w wieku 10-60 lat) spośród ludności cywilnej i jeńców wojennych pracowali jako robotnicy przymusowi dla Rzeszy i koncernów hitlerowskich, a 2 478 000 Polaków zostało wysiedlonych ze swych domostw. Około 2 mln dzieci zostało zamordowanych, a 200 tys. dzieci zostało wywiezionych w celu zniemczenia.

Okupant hitlerowski utworzył na ziemiach polskich różne typy obozów, gett, więzień i miejsc przymusowego odosobnienia.

Wykaz ich obejmuje: 9 obozów koncentracyjnych i 162 podobozy, 317 obozów jenieckich, 670 obozów pracy i 60 obozów przejściowych – ogółem to 1218 obozów i podobozów. Ponadto 1303 więzienia i areszty. Na Ziemiach polskich obozy koncentracyjne, ośrodki zagłady i ich podobozy to: Bełżec, Chełmno, Majdanek (z 6 podobozami: Bliżyn, Budźyń, Lublin, Puławy, Radom, Warszawa), Oświęcim – Brzezinka (z 31 pododdziałami), Płaszów (z 3 pododdziałami: Kraków, Mielec, Wieliczka), Rogożnica – Gross – Rosen (z 63 podobozami), Sobibór, Sztutowo (Stuthof z 32 podobozami),Treblinka.

Do tego były 1303 różnego rodzaju więzienia i areszty, a tym 13 ciężkich, 2197 obozów i oddziałów roboczych jenieckich, 1798 obozów pracy ludności cywilnej oraz ok. 400 gett dla Żydów.

Ogólne straty biologiczne Polaków w latach 1939-1945

- utrata życia w bezpośrednich działaniach wojennych:

- wojska - 123 000

- ludności cywilnej - 521 000

- na skutek eksterminacji:

- zamordowanych w obozach, podczas pacyfikacji, egzekucji, likwidacji gett, itp. - 3,577tys.

- ofiary obozów i więzień - 1,286 tys.

- zmarli poza obozami więzieniami – 521 tys.

Ogółem to – 6 028 tys.

Dodać do tego należy - 100 tys. inwalidów wojskowych

- 490 tys. inwalidów cywilnych

Oprócz obozów i ośrodków zagłady na ziemiach polskich obywatele polscy byli więzieni i mordowani w niemal wszystkich 5877 hitlerowskich obozach, więzieniach i gettach położonych poza granicami państwa polskiego.

ZOBACZ TEŻ: Stargard zaraz po wojnie na zdjęciach

Ogólnie należy stwierdzić, że wojna przyniosła katastrofę demograficzną. W jej trakcie zginęło ponad 6 milionów obywateli. Ponadto w wyniku utraty Kresów Wschodnich oraz wojennej emigracji (1939-1946) ludność Polski zmniejszyła się z 35 do 24 milionów, tj. ponad 30 procent ubytku. Dodać należy też dokonywane eksperymenty pseudomedyczne na Polakach, które powodowały trwałe kalectwo.

Przez cały okres okupacji w celu systematycznego terroryzowania mieszkańców mordowali i torturowali osoby cywilne, dręczyli je i więzili bez postępowania sądowego. Morderstw i dręczenia dokonywano m.in. przez rozstrzeliwanie, wieszanie, gazowanie, morzenie głodem, gromadzenie dużej liczy na małej przestrzeni, systematyczne niedożywienie, zmuszanie do pracy przekraczającej siły, niedostateczną pomoc medyczną, kopanie, bicie, akty brutalności i wszelkiego rodzaju tortury (przypalanie rozpalonym żelazem, wyrywanie paznokci, itp.).

Oprócz strat biologicznych olbrzymie straty materialne, również wielkie straty w zakresie kultury, oświaty i nauki. Zrabowanie 43 procent dorobku kulturalnego, spustoszenie instytutów badawczych, archiwów, bibliotek i muzeów.

Na terenie Polski (dane z 1979 r) znajduje się 7417 cmentarzy, kwater, mogił zbiorowych i indywidualnych żołnierzy.

Stargard i Ziemia Stargardzka przed i w czasie wojny należały do Rzeszy, ale jednak znajdowały się tu różne obozy i tak:

w Stargardzie i Kluczewie były podobozy Obozu Koncentracyjnego Ravensbruck dla mężczyzn i kobiet, w którym przebywali więźniowie francuscy, radzieccy, niemieccy i polscy

Obóz dla pdf i szer. Stalag II D, w którym przebywali polscy oficerowie i szeregowi oraz cywile. Było też jeszcze 10 obozów pracy, w tym 3 dla kobiet. Był obóz przejściowy dla Polaków, Rosjan i Ukraińców, którzy następnie byli wywożeni na roboty przymusowe.

Ponadto więzienie i areszt policyjny.

Na terenie powiatu były 2 podobozy obozów koncentracyjnych, 1 Stalag i 12 obozów pracy.

I tak:

- w Bielkowie gmina Kobylanka oprócz oddziału roboczego jeńców radzieckich były jeszcze 2 obozy pracy:

- w Kiczarowie – obóz pracy karny szkoleniowy

- w Kołaczu – oddział roboczy jeńców radzieckich

- w Bobrownikach pod Chociwlem oddział roboczy jeńców polskich

- w Chociwlu – 2 obozy pracy i oddział roboczy jeńców wojskowych

Stalag II D Stargard położony był w sąsiedztwie koszar, budowali go polscy jeńcy, istniał od września 1939 do lutego 1945 r.

W 1940 roku zmieniono status z jeńców na status przymusowych robotników cywilnych. Od 1940 r. przebywali w nim także jeńcy francuscy, później jugosłowiańscy, od 1942 jeńcy radzieccy, od 1944 r. internowani żołnierze włoscy i jeńcy brytyjscy i holenderscy. Średnio przebywało ponad 30 tys. jeńców, 1 października 1942 roku było 39 991, 1 października 1944 r. - 33 217, a 1 stycznia 1945 – 32 225 jeńców.

W lutym 1945 roku obóz ewakuowano do Sasnitz.

Wszystkie przedstawione liczby pochodzą z książki Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce pt. „ Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945” wydanej przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe w 1979 r.

st. chor. szt. w st. spocz. Kazimierz Kiełtyka
sekretarz Zarządu Oddziału ZIW RP w Stargardzie

Śródtytuły pochodzą od redakcji