W obiektywie Jana Balewskiego ze Stargardu: wycieczka stargardzkich i szczecińskich emerytów w zamku Książ oraz w Wałbrzychu. Część I

Książ - zespół rezydencjalny znajdujący się w Wałbrzychu przy ulicy Piastów Śląskich 1 w dzielnicy Książ, na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego na Pogórzu Wałbrzyskim. Znajduje się na Szlaku Zamków Piastowskich. Obejmuje trzeci co do wielkości zamek w Polsce (po zamku w Malborku i Zamku Królewskim na Wawelu) Jego niewielka część, w tym znajdujący się w części centralnej zamek piastowski, jest udostępniona zwiedzającym.

Został wybudowany w latach 1288–1292 przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka I Surowego, na miejscu dawnego grodu drewnianego zniszczonego w 1263 przez Przemysła Ottokara II. Bolko I przeniósł do nowo wybudowanego zamku swoją siedzibę z Lwówka. Budynek rozbudował jego wnuk, Bolko II Mały. Po raz kolejny zamek odnotowany został w 1355 r., przy okazji zapisu informującego o podporządkowaniu sobie przez Bolka II zbuntowanych posiadaczy zamków leżących w okolicach dzisiejszego Wałbrzycha. Wśród nich na pierwszym miejscu znajdował się Książ (opisany jako castrum Fürstinberg), zdobyty na Kekelonie Czirnen. Po nim książę Bolko II przekazał we władanie zamek Bernardowi von Zedlitz. Przed 1386 r. zamek przeszedł na własność córki Bolka II Małego, którą była Elżbieta z Prochowic (Elżbieta von Parchwitz). Ona sprzedała dobra Książ staroście Beneszowi z Choustnika. W 1410 roku Książ kupił starosta Jan z Chotěmíc. W 1428 r. zamek odziedziczył jego syn Janko Młodszy. Po jego śmierci w 1447 roku, najstarsza z jego córek wyszła za mąż za Hermana Czetritza, wnosząc w wianie zamek i związane z nim ziemie. Herman umarł w 1454 r., a dobra przejął jego syn Hans. Już w 1463 r. warownia przeszła w ręce Jerzego z Podiebradów, który przekazał ją swemu zaufanemu dowódcy wojskowemu Birce z Nassidel. On przekazał zamek w zamian za zastaw Hansowi Schellendorfowi, który jako stronnik króla Jerzego z Podebradów a potem króla Władysława Jagiellończyka dwa razy obronił zamek (1475 i 1477) w walce z królem węgierskim Maciejem Korwinem i wspierającym go Wrocławiem.

Dopiero oblężenie w 1482 roku, którym dowodził Jerzy von Stein na czele wojsk węgierskich i wrocławskich, doprowadziło do zdobycia zamku. Od 1484 do 1497 r. starostą Książa był Fryderyk Hohberg. W 1497 król czeski i węgierski Władysław II Jagiellończyk zdecydował się wydzierżawić dobra Książ (2 miasta, 5 zamków i 17 wsi) swojemu kanclerzowi Janowi von Schellenbergowi. W 1503 roku jego syn Jerzy zamienił dobra Książ na dobra głubczyckie z Piotrem Haugwitzem z Głubczyc.

W 1509 zamek został oddany lub sprzedany wraz z rozległymi majątkami w dzierżawę Kunzowi, z pochodzącej z Miśni i osiadłej od XIV w. w okolicy Jeleniej Góry rodziny Hobergów (która w 1714 zmieniła nazwisko na Hochberg). W latach 1548-1555 Hochbergowie dokonali pierwszej dużej przebudowy nadając zamkowi styl renesansowy, równocześnie znacząco rozszerzyli swoją posiadłość, która w 1599 obejmowała 31 wsi i miasta Boguszów, Mieroszów i Świebodzice.

W 1603 albo 1605 Hochbergowie, przyszli właściciele Wałbrzycha, otrzymali zamek i przynależne do niego dobra jako wolną własność dziedziczną rodu. W czasie wojny trzydziestoletniej Książ kilkakrotnie ulegał częściowemu zniszczeniu i był plądrowany. Zniszczone podczas ataku Szwedów 1646 umocnienia przebudowano w 1648 na tarasy ogrodowe w stylu francuski. W 1688 przebudowano północne skrzydło tzw. Długi Mur. Przebudowę w stylu barokowym zlecił w latach 1705–1732 Konrad Ernst Maksymilian von Hochberg. Budowniczym był Feliks Antoni Hammerschmidt, usunięto wówczas dawne fortyfikacje, powstały nowe pomieszczenia gospodarcze, bramy wjazdowe, tarasy ogrodowe i mała architektura. W tym okresie powstała również biblioteka pałacowa, zbiory przyrodnicze i kolekcje sztuki. W 1772 utworzono majorat ksiąski, w 1844 powstała słynna stajnia i masztalarnia. W 1847 do dóbr dołączono księstwo pszczyńskie, a w 1855 Hochbergowie otrzymali tytuł książęcy.

W 1939 władze III Rzeszy przejęły zamek, a od 1941 Organizacja Todt przystąpiła do przekształcania zamku w jedną z kwater Adolfa Hitlera. Na potrzeby prowadzonych przez więźniów prac stworzono tu filię obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Podczas przebudowy zniszczono większość zabytkowego wystroju wnętrza.
Przed głównym portalem wydrążono szyb windowy głębokości 40 metrów, a pod zamkiem tunele i podziemny schron(podziemia są udostępnione dla turystów od 1 kwietnia 2016. W tym czasie w zamku przechowywano część zbiorów berlińskiej Biblioteki Państwowej. Według niektórych badaczy była to mistyfikacja - w rzeczywistości pod obiektem powstał podziemny kompleks, mający służyć jako fabryka sprzętu wojskowego, depozyt cennych przedmiotów oraz tajnych dokumentów, a także, podobnie jak cała okolica, miejsce badań nad bronią atomową.

Po drugiej wojnie światowej Książ znalazł się w granicach Polski. Zamek został zdewastowany i splądrowany przez stacjonujące w nim po przejściu frontu wojska radzieckie. W latach 1956–1962 niszczejący Książ został przekazany Sudeckiemu Zjednoczeniu Rolniczo-Przemysłowemu "Sudety" i wstępnie zabezpieczony. a w 1974 rozpoczęto prace renowacyjne. Od 1971 w podziemiach znajduje się Dolnośląskie Obserwatorium Geofizyczne, podległe pod Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk

- To tylko część informacji z Wikipedii na temat zamku - mówi Jan Balewski ze Stargardu.