Dzień Sybiraka w Stargardzie. Msza św. i składanie kwiatów

Jak co roku w uroczystościach wzięli udział przedstawiciele władz samorządowych, służb mundurowych, organizacji kombatanckich i mieszkańcy. Z okazji Światowego Dnia Sybiraka Piotr Tarnawski z Muzeum Archeologiczno-Historycznego przygotował odczyt historyczny. Jego treść można znaleźć poniżej.

Kresy, czyli wschodnie województwa międzywojennej Polski (wileńskie, nowogródzkie, poleskie, wołyńskie, lwowskie, tarnopolskie, stanisławowskie, białostockie). To była pierwsza Mała Ojczyzna, wtedy jeszcze nie Sybiraków, a obywateli polskich II RP, tam były ich domy rodzinne, tam się rodzili, młodsi rozpoczynali swoją edukację, starsi pracowali w urzędach, szkołach, w leśnictwie czy też na swoich gospodarstwach. Tu rozpoczynały się ich pierwsze miłości, tu mogli bez przeszkód uczestniczyć w nabożeństwach religijnych i działać w lokalnej społeczności. To tu zastał ich wybuch II wojny światowej, okupacja sowiecka, aresztowania w rodzinach. Tutaj, 10 lutego 1940 r., a później z 12 na 13 kwietnia i z 28 na 29 czerwca tego samego roku oraz w czerwcu 1941 r., w nocy lub nad ranem rozpoczęła się przymusowa droga na zesłanie do innego, obcego i dalekiego przystanku…

Syberia to najbardziej znana kraina geograficzna, do której zostali deportowani Polacy. Jest także symbolem ich udręki, ale w tym czasie wywożeni byli także m.in. do Kazachstanu, Uzbekistanu i Tadżykistanu. Ten przystanek był ostatnim dla tych, co umarli w czasie podróży i w miejscu zesłania oraz ostatnim dla tych, którzy z różnych powodów zostali tam już na stałe. Przystanek pełen ciężkiej pracy, bardzo srogich i długich zim, głodu, pragnienia i niedożywienia, tęsknoty za ojczyzną. Dla niektórych kończył się on po podpisaniu układu Sikorski-Majski w 1941 r. kiedy cześć ludności cywilnej wraz z uformowaną wtedy armią Andersa wydostała się stąd m.in. do Iranu, na kontynent afrykański, do Nowej Zelandii i Meksyku. Wcześniej kończył się także dla tych, którzy z 1. Dywizją Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, utworzoną w 1943 r., przeszli szlak bojowy. Przystanek ten, dla tych, którzy go przetrwali, w większości kończył się w 1946 r., dla niektórych jeszcze później, bo wtedy rozpoczynała się droga do kolejnego życiowego etapu…

W drodze do tego przystanku bardzo emocjonalnym momentem było przekroczenie polskiej granicy, tej nowo ustalonej, która sprawiła, że zesłańcy nie mieli możliwości powrotu do swoich rodzinnych domów. Transporty kolejowe z Sybirakami kierowane były głównie na tzw. ziemie odzyskane (ziemie zachodnie i północne kraju), w tym także do Stargardu, który stał się dla nich nową Małą Ojczyzną, choć nie od razu. Ten okres to także blaski i cienie życia codziennego w PRL-u, w tym wymuszone milczenie o swoich przeżyciach aż do końca lat 80. XX w. Na tym przystanku większości zesłańców już nie ma, odeszli, ale pamiętajmy, chociażby dziś, podczas Światowego Dnia Sybiraka, o nich wszystkich, także o tych, którzy jeszcze pozostali…

Czy to wszystkie przystanki w ich doczesnej wędrówce? Pewnie nie, ale właśnie te miały istotny wpływ na całe życie Sybiraków oraz ich rodzin, są także częścią historii narodu polskiego, akurat tą dramatyczną…