Powiat stargardzki. W gminie Dolice występują megality. Co to takiego? Wyjaśniamy!

Gmina Dolice na swojej stronie internetowej informuje, że na jej terenie, a zarazem na terenie Nadleśnictwa Choszczno znajdowało się w sumie ponad 30 monumentalnych konstrukcji kamienno-ziemnych, zwanych megalitami.

Są one niewątpliwie jednym z najciekawszych fenomenów europejskiej prahistorii.

Słowo "megalit" pochodzi z języka greckiego i oznacza: megas – wielki i lithos – kamień, czyli dosłownie wielki kamień. Konstrukcje megalityczne licznie powstawały w wielu regionach Europy oraz obszarach pozaeuropejskich (np. Afryka, Azja, Ameryka Północna i Południowa, czy nawet Oceania). W Europie ich ramy chronologiczne zamykają się mniej więcej w latach 5000 – 2000 p.n.e. Na terenie ziem polskich pojawiły się w młodszej epoce kamienia - neolicie.

W regionie Pomorza Zachodniego ich kształt najczęściej przypominał silnie wydłużony trapez zbliżony formą do trójkąta równoramiennego. Wznoszono je przy użyciu wielkich głazów narzutowych lub kamiennych obstaw nasypów ziemnych. Ich długość dochodziła do 130 m, szerokość 15 m, natomiast wysokość 3 m. Orientowano je przeważnie na linii wschód-zachód.

W szerszej części grobowca znajdował się przeważnie jeden grób centralny, w różnych partiach nasypu niekiedy 2-5 dodatkowych pochówków, wyjątkowo więcej, do 10. Groby wewnątrz megalitów także konstruowano z głazów lub płyt kamiennych. Są to najbardziej imponujące rozmiarami konstrukcje w całych pradziejach ziem polskich.

Jednym z kluczowym zagadnień, dyskutowanych w gronie badaczy jest funkcja megalitów, ponieważ poza funeralną wskazywane są też na inne – alternatywne możliwości.

Jeszcze w okresie średniowiecza uważano, że były zamieszkiwane przez olbrzymów i przypisywano im moc magiczną.

Od wielu lat naukowcy zadają sobie pytanie, czy te monumentalne często konstrukcje były tylko grobowcami. Ich potężna forma, wysiłek, jaki musiał być podjęty przy ich tworzeniu, miały być dowodem na to, iż chowano w nich osoby wyjątkowe, wybitne, cieszące się dużym autorytetem (np. przywódców). Często były one obficie wyposażone, m. in. w naczynia ceramiczne, wytwory krzemienne i bursztynowe.

Archeolodzy wymieniają też funkcje sakralne, wskazując, że w obrębie obiektów megalitycznych odbywały się obrzędy kultowe i mogły one pełnić rolę świątyń. Zwracają uwagę na różne tajemnicze ceremonie, jak chociażby pośmiertne rytuały inicjacji pod patronatem bogini Wielkiej Matki, jako istotę religii megalitycznej.

Niezwykle ciekawą propozycją jest interpretacja megalitów jako elementów organizacji przestrzeni.

W świetle tej koncepcji lokowano je w centrum bądź też na obrzeżach (znaki graniczne?) terytorium zamieszkanego przez daną wspólnotę. Cmentarzyska oraz grobowce megalityczne mogły być elementem stabilizującym regiony osadnicze bardziej mobilnych grup krewniaczych.

Na terenie Gminy Dolice grobowce megalityczne znajdowały się w pobliżu miejscowości Brzezina, Dobropole Pyrzyckie, Dolice, Krępcewo, Morzyca, Pomietów i Warszyn.

- Do niedawna wiedzieliśmy o zaledwie kilku tego typu obiektach na terenie gminy, które zachowały się do dziś - czytamy na stronie dolice.pl. - W źródłach wspomniane są pojedyncze grobowce bądź też niewielkie cmentarzyska liczące kilka obiektów. Miały one kształt wydłużonego trójkąta bądź prostokąta. Ich długość dochodziła do kilkudziesięciu metrów. To co wyróżnia obiekty z gminy Dolice, to częsta obecność dodatkowych struktur kamiennych wewnątrz megalitów, dzielących obiekt na kilka części bądź też podwójny obiekt w Pomietowie.

Dzięki wykorzystaniu nowoczesnych metod nieinwazyjnych (lotniczy skaning laserowy) udało się odkryć kilkanaście nieznanych do tej pory monumentalnych grobowców megalitycznych w okolicach Dolic.

W wyniku weryfikacji terenowej bezspornie stwierdzono obecność 18 grobowców megalitycznych typu kujawskiego. Kolejne 4 grobowce megalityczne odkryto w rejonie Płoszkowa.

Najnowsze odkrycia potwierdziły niezwykłe bogactwo stanowisk archeologicznych na tym terenie (oprócz grobowców megalitycznych wystarczy wspomnieć chociażby o licznych grobach podkurhanowych). Wszystkie powinny stanowić ważny element ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego oraz być kluczowe w kontekście promocji regionu.